Hebben we een nieuwe revolutie nodig?
Het motto Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap werd gehanteerd tijdens de Franse Revolutie in 1789. Het bracht een ongekende verandering met zich mee. Een bloedige burgeroorlog die uiteindelijk Napoleon aan de macht heeft gebracht. Deze revolutie was eigenlijk een systeemverandering in Europa. De oude ideeën van absolutisme, aristocratie en de macht van de Kerk werden vervangen door principes die werden vervat onder de slogan Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap. Toen Napoleon na de revolutie aan de macht kwam, heeft hij veel bloedige oorlogen gevoerd die tot enorm veel slachtoffers hebben geleid. Het was tenslotte een dictator en zijn wil was wet. Naast het zijn van een alleenheerser heeft hij ook een aantal concrete verbeteringen doorgevoerd. Denk alleen maar dat we nu nog elke dag rechts rijden, de kilogram, de meter en de liter. Een vorm van burgerregistratie, het huwelijk werd aan het kerkelijk recht onttrokken en vormgegeven in een burgerlijk wetboek. Ook de maatschappelijke standen werden met al hun privileges afgeschaft. Iedereen gelijk dus. Tot zover gaat dit verhaal best wel lekker. Maar schijn bedriegt.
Systeemverandering
De systeemveranderingen hebben weliswaar geleid tot de huidige democratie met de vrijheid van meningsuiting, maar van echte vrijheid is er nog niet van gekomen. Nog steeds zien klasse verschillen in de maatschappij. Voorkeursbehandelingen voor de rijken, aparte afspraken met grote bedrijven, loonkloven, groeiende kloof tussen arm en rijk. Iemand die een auto jat, kunnen we gewoon in de gevangenis gooien, maar iemand die willens en wetens liegt en bedriegt, kan alleen maar als instelling worden aangesproken en de verantwoordelijken komen haast nooit in de gevangenis. En dat terwijl de maatschappelijke schade vaak veel groter is. Neem alleen maar de toeslagen affaire. Nee, vrijheid, gelijkheid en broederschap is en wordt steeds meer verwaterd.
Een nieuwe revolutie?
Wat nu? Een nieuwe revolutie? Een nieuwe Napoleon? Nee, dank je wel. Hoe dan wel? Is de veel geprezen dialoog dan een oplossing? Het kan een start zijn, maar wat is dan precies de vraag? Er zijn verschillende systeemveranderingen nodig om een volgende stap te zetten om meer betekenis te geven aan de begrippen Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap.
Van de week hoorde ik op televisie van Erik Janssen zijn gedicht voordragen over de ongelijkheid in vrijheidsbeleving.
Ik vroeg een vrouw:
‘Wat zou je doen
wanneer er vierentwintig uur
geen mannen waren?’
‘Dan zou ik veilig over straat,
dan zou ik alles dragen
waarin ik me bekeken voel
geen fluiten en geen vragen
een avond lopen in het bos
en joggen in het duister
de trein in zonder het gevoel
van blikken en gefluister
en ik zou niet voortdurend kijken
of met een sleutelbos paraat
wanneer ik na cafébezoek
alleen naar huis fietst door de straat
en onbevangen in een nieuwe groep
mijzelf introduceren
mijn glimlach en mijn open blik
Ik zou mij vrijheid en mijn ruimte
als een groot kado beleven
ja, ik zou veilig over straat
voor vierentwintig uur, voor even’
Sturen op geluk
Mooi hé?! Maar wel shockerend welke beperkingen wij elkaar opleggen door ons gedrag. Iets soortgelijk kwam ik tegen in een artikel over gelijkheid: “Mensen met een allochtone achtergrond worden maar half zo vaak uitgenodigd voor een sollicitatiegesprek als autochtone Nederlanders.” Misschien klopt de wetgeving wel, maar het toepassen door ons zelf zeker niet. Optimistischer werd ik van een bericht over Broederschap. Het Sociaal Cultureel Planbureau met een wetenschappelijke studie over ‘Sturen op geluk’. Een prachtige wetenschappelijke verhandeling hoe we als maatschappij kunnen sturen op het bereiken van nationaal geluk. Eindelijk dacht ik, het wordt herkent wat er nodig is in deze maatschappij. Alleen mijn teleurstelling zat in het feit dat deze studie al 10 jaar geleden geschreven is. En als we nu kijken, zou je haast concluderen dat er weinig mee gebeurt is. Kortom, een oplossing is nog ver weg.
Terug in de tijd
Nog niet zo lang geleden sprak ik Boer Theo. Een boer die nog boerde op de manier van voor de grootschaligheid in de landbouw. Gemengd bedrijf met kippen, varkens en koeien. Gewoon elke dag de koeien uit wei om te melken. Zomers buiten, ’s winters binnen. De biggetjes die over het erf scharrelden. Je denkt dat het verleden tijd is, maar boeren zoals boer Theo bestaan nog steeds. Met boer Theo besprak ik deze hersenspinsel. Mijn worsteling met de drie begrippen ‘Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap’ waren herkenbaar. En zoals een boer altijd doet, zei hij …. “doe langzaam vort”. Zo vertelde boer Theo mij dat ze in de tijden van de revolutie het niet veel anders deden. De armoede was groot en sociaal onrechtvaardig. De revolutie was een opgekropte spanning die eruit moest. De onrechtvaardigheid was toen te groot en men was het zat. Boer Theo bevestigde mij dat we ons nu ook laten gijzelen door een systeem. Zo lang de onrechtvaardigheid nog te verdedigen is, zal het niet tot een revolutie komen. Dat betekent wel, zo zei hij, dat je alert moet blijven en veranderingen de goede kant op moet duwen. “Eigenlijk hebben we een nieuw waardesysteem nodig.” Zo vertelde hij met vol enthousiasme.
Doe langzaam vort
Veranderingen langzaam de goede kant opduwen. Dit leverde mij weer een nieuwe vraag op. Hoe doe je dat? In mijn zoektocht op antwoorden kwam ik op internet een ontwikkeling tegen, die hierbij zou kunnen helpen. Empathie in het onderwijs. Door de toenemende individualisering en social media is meer begrip over elkaar nodig. “Empathie gaat over het vinden van echo’s van iemand anders in jezelf.” schreef de Pakistaanse schrijver Mohsin Hamid al in 1971. Binnenkort is deze spreuk ook te zien in het Inspiratiemuseum. Het beste medicijn is om empathie te leren is te beginnen bij de jeugd. Op school. En ja, als we dit collectief op de Nederlandse scholen inzetten, hebben we daar over tientallen jaren enorm veel plezier van krijgen. De maatschappij zou er wezenlijk anders gaan uitzien. Het is lange termijn strategie, maar je moet ergens beginnen. Dus ik zou zeggen: Doen … ‘Doe langzaam vort’. Maar daarmee zijn we de vraagstukken van vandaag nog niet de goede kant op aan het duwen.
Is meer liefde het antwoord?
Empathie is een belangrijke maatschappelijke waarde. Daar kunnen we nog wel een stap in zetten. Zeker. Wat misschien nog mooier is, is liefde. Liefde is iets wat we allemaal goed kennen. Liefde van je ouders, aan je partner, voor je kinderen, je familie. Het is best wel een simpel concept. En het is voor de korte termijn ook makkelijk te ontwikkelen. Iets meer liefde voor elkaar. Elkaar iets gunnen, hoe moeilijk is dat? Gunnen, gewoon zonder iets terug te vragen. Elkaars partner zijn om de wereld iets mooier te maken. Wie wil dat nu niet? Wederzijds respect. Hoe makkelijk is dat dan? Nee, ik denk dat liefde de sleutel is om Vrijheid, Gelijkheid en broederschap wat dichterbij te krijgen. We horen dagelijks liefdesliedjes op de radio. Telkens worden we opgeroepen om lief te zijn voor elkaar. We kunnen dus weten wat het ons op levert. Van luisteren naar doen is misschien toch nog een te grote stap, maar aarzel niet! Begin met meer liefde. Met deze kracht kunnen we alles wat ik hier schrijf in deze hersenspinsel een eind de goede kant op duwen. ‘Doe langzaam vort’ zou Theo zeggen. Alle beetjes helpen, zal ik maar zeggen. Doe je met mij mee?
Laat gerust een bericht achter onder mijn hersenspinsel. Ik ben benieuwd naar je reactie.
No responses yet